ХЗДХ-ийн сайд Ц.Нямдорж, УИХ-ын гишүүн Х.Баттулгыг тө­мөр замын “Нууц” гэрээ бай­гуулсан, “Төмөр замын ТЭЗҮ-г “Маккейнзи” гэдэг ком­паниар хийл­гээд хуулийн зөвлөгөө өг­сөн нэрээр 2.5 сая ам.долларыг Х.Баттулгын хүн авах гэж байна”, “Шинэ яар­маг” хорооллыг эхлээд 6500 орон сууцтай барина гэж бай­сан, тэгж байснаа Хөгжлийн банкинд очоод баталгаа гар­гуу­лах болтол 3995 болж буурсан” гэх зэрэг баримт дэлгэж нэг хэсэг сенсааци тарьсан. Мэ­дээл­лийн дараа ЗТБХБ-ын дэд сайд Т.Пүрэвдорж нарын хэ­­­сэг хүмүүс хэвлэлийн ху­рал зарлаж, тийм гэрээ манай яаманд байхгүй, бид мэдэхгүй, гэх­­дээ Хууль зүйн яаманд бай­сан байна, нууц уу, нууцын зэ­рэглэлтэй юу гэдгийг мэдэх­гүй байна гэх зэргээр мэдэн бу­дилсан мэдээлэл хийсний дараа энэ бүх эргэлзээ дагуулсан үйл явдлуудад УИХ-ын гишүүн Х.Бат­тулга дэлгэрэнгүй ха­риулт өглөө. 

Түүний хийсэн мэдэгд­лийг бүрэн эхээр нь хүргэж бай­на.Авлигатай холбоотой асуудал МҮОНРТ-ээр яригдсаны дараа үүсээд байгаа нөхцөл байдлын та­лаар тодорхой баримттайгаар тайл­бар хиймээр байна. Миний ба­руун гар талд ЗТБХБ-ын дэд сайд асан А.Гансүх, Төмөр замын хууль эрхзүйн гэрээ, техник эдийн засгийн үндэслэл, Сайн­шандын аж үйлдвэрийн парк дээр 2007 оноос хойш хамтарч ажил­ласан, яаманд байхдаа ми­ний орон тооны бус зөвлөхөөр ажил­лаж байсан н.Ганбат нар байна. Бид гурав мэдээлэл хийнэ. Өнөө­дөр тэмээ гэхээр ямаа яриад бай­даг болжээ.Уг нь тэмээний ту­хай ярьсан чинь ямаа ярьсан учраас эхлээд ямаа­гаа танилцуулах хэрэгтэй байх. Ямаа гэдэг нь нууцлалын зэрэг­тэй гэрээг хэлээд байгаа юм.

Нууцлалын зэрэгтэй гэрээг Ч.Хү­рэлбаатар сай­д нүдээрээ харсан, аймаар юм бай­на лээ гэсэн. Ц.Ням­дорж сайд тагнуулч царайлаад ноц­той юм барьчихсан шинжтэй суусан, манай яамны дэд сайд гээд байгаа Т.Пү­рэвдорж баа­хан ажилчидтайгаа орж ирээд үзээ­гүй хараагүй гэдгээ нотолсон. Үнэ­хээр тэд үзэж хараагүй ээ. Хуу­рамч гээд байгаа гэрээ нь энэ бай­на. Энд Монголын төмөр зам гэ­дэг ком­пани, “МОРГ” гээд Мон­голд хө­рөн­гө оруулахаар ирсэн хя­тад, со­лон­госчуудтай хийсэн гэрээ юм. Нүү­рэн дээр нь өмч­лө­лийн нууц­лал­тай гэж бичсэн бай­гаа нь энэ гэрээ гурав дахь хүнд очих­гүй шүү, гэрээнд байх журам нь дахиж хэрэглэгдэхгүй, дотроо нууцаллаа гэсэн үг. 2008 онд Р.Раш салбарын сайд, Сангийн сай­даар Ч.Улаан, Ерөнхий сайдаар С.Баяр ажиллаж байх үед “Монголын төмөр зам”-ыг 100 хувь төрийн өм­чит болгон байгуулсан. ЗТБХБЯ-нд ямар ч хамаа байхгүй. ТУЗ-ийн даргаар ЗТБХБЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга н.Бат-Эрдэнэ гэж хүн ажиллаж байсан учраас бид хамааралтай бол­сон. Миний гарын үсэг байна уу гэвэл байгаа. Гэхдээ “танилц­сан” гэсэн дээр нь байгаа. ЗТБХБЯ-ны өмнөөс танилцсанХ.Баттулга гэж байгаа. 1100 км төмөр замд хөрөнгө оруулах гэж байгаа бол тухайн салбарынх нь сайд танилцах эрхтэй, үүрэгтэй. Энэ гэрээ бол “Монголын төмөр зам” болон бусад компаниудад хадга­лаг­даад байж байгаа. Гэрээний нууц­­лалын зэрэг гэдэг нь өмчлө­лийн нууц юм. Монгол Улсын Зас­гийн газрын хуралдааны тэмдэг­лэ­лийн хэсгээс байна.

ЗТБХБЯ-нд Монгол Улсын Засгийн газ­рын 2009 оны дөрөвдүгээр са­рын 13-ны хурал­дааны 23 дугаар тэмдэглэлээс гээд Хэлэлцээ хийх эрхийг олгох тухай шийдвэр гэсэн байна. ЗТБХБЯны хамтран хэрэг­жүү­лэхээр төлөвлөж байгаа то­моо­хон төслийн санхүү­жил­тийн та­лаархи саналыг хэлэлцээд уул уур­хайн бүтээгдэхүүн ний­лүүлж, гэ­рээ бай­гуулах сонирхсон хөрөн­­гө оруу­лагчтай яриа хэлэл­цээр хий­хийг ЗТБХБ-ын сайд Х.Баттул­­гад зөв­шөөрөв. Хөрөнгө оруу­­лагч­тай хий­сэн яриа хэлэл­цээ­рийг Зас­гийн га­зарт танилцуулан, асууд­лыг шийд­вэрлүүлж байхыг даал­­гав гэж бай­на. Их хурлаас Зас­гийн газарт үүрэг өгдөг. “За та нарын төслийг бат­лаад өглөө шүү. Төмөр замаа ба­риарай, ингээрэй, тэгээрэй, барил­гаа барь” гэдэг. Засгийн газар чиг­лэлийн яамддаа үүрэг өгнө. Чиглэлийн яамны сайд нар нь үүргээ аваад Засгийн газарт мэ­дээ­лэл хийнэ. Анх удаа харж байна гээд нүд нь орой дээ­рээ гарч байгааг няцааж байна. Мон­гол Улсын Зас­гийн газрын хуралдааны тэм­дэглэл гэж байна. ЗТБХБЯ гэж байна. Төрөөс төмөр замын тээв­рийн талаар ши­нэ бүтээн бай­гуу­лал­тын баримт, бод­лого батлагд­сан баримт би­чигт тусгагдсан авто зам, аж үйлд­вэ­рийн цогцолбор бай­гуулах бэлтгэл ажлын явцын талаар ЗТБХБ-ын сайд Х.Баттулга Зас­гийн газрын гишүүдэд танил­цуу­лав.

Үүнтэй холбогдуулан төслүү­дийг хэ­рэгжүүлэхэд оруулах хө­­рөнгө оруу­лагчийг сонгон шал­га­руулах гэ­­рээнд гарын үсэг зур­сныг урам­шу­у­лав. Уул уур­хайн бүтээгдэ­хүү­­нийг баталгаа гаргах татвар бо­лон урьдчилгаа төлбөр зэрэг тат­варын шалгуур болгон авч үзэх нь зүйтэй гэж үзэв гэсэн байна. Энэ юм­нуудыг сайн үзүү­лэхгүй бол нуу­цаар гэрээ хийгээд, төмөр зам барьсан гэж яриад байх юм. Дахиад 2010 оны есдүгээр сарын 1-ний өдрийн 46 дугаар тэмдэглэлд, төрөөс төмөр замын талаар баримтлах бодлого хэрэгжүүлэх, арга замын талаар ЗТБХБ-ын сайд Х.Баттулга Зас­гийн газрын гишүү­дэд танилцуу­лаад, үүнтэй холбог­дуу­­лан тийм, тийм үүрэг өгөв гэж бай­на. 2011 оны хоёрдугаар сарын 23-ны өд­рийн хуралдааны наймду­гаар тэм­дэглэлд: ЗТБХБ-ын сайдХ.Бат­тулгад 2011 оны хоёрдугаар са­рын 23, 26-ны өдөр Солонгост аж­лын айлчлал хийх удирдамжийг Ерөнхий сайдаар батлуулахаар тог­тов гэж байна. Мөн гуравдугаар сарын 19-ний өдрийн 10 дугаар тэмдэглэлд: Төрөөс төмөр замын талаар баримтлах бодлого батлах тухай, УИХ-ын 2010 оны 32 дугаар тогтоолын хэрэгжилтийн талаар сайд Х.Баттулга Засгийн газрын гишүүдэд танилцуулав.

Тамга нь энд байна. Энэ бүх материал ligalinfo.mn сайтад бүгд байгаа. Одоо би юунаас болгоомжлоод байна вэ гэхээр нууц материал гаргаад ирлээ гэх байхгүй юу. 2011 оны дө­рөв­дү­гээр сарын зургааны өд­рийн хурал­даа­ны 18 дугаар тэм­дэг­лэл УИХ-ын 2010 оны 32 дугаар тог­тоолоор батлагдсан Төрөөс тө­мөр замын та­лаар баримтлах бод­лого заалтын дагуу эхний шатанд ба­рихаар төлөв­лө­сөн Даланзадгад, Тавантолгой, Сайншанд, Замын-Үүд чиглэлийн төмөр зам барих төслийг явцыг Х.Бат­тулга сайд Засгийн газрын ху­рал­даанд танил­цуулав гэж ээлжит ху­ралдаа­нуу­дад танилцуулж явсан. Бүх танил­цуулгыг Үндсэний аюул­гүй байд­­лын зөвлөлд оруулахаар тогт­­сон байна. Монгол Улсын Их хур­лын дарга Д.Дэмбэрэлийн БНСУ-д хийх албан ёсны айлч­ла­­лын мөрөөр хэрэгжүүлэх аж­лын тө­лөвлөгөө гар­сан. Төлөвлө­гөөг нь батлаад Со­лон­гостой тө­­­мөр замын талаар хам­тын ажил­­­ла­гааг бүх хэлбэрээр хэрэг­­жүүлж, хамтран ажиллана 2010 оноос эхэлнэ гээд Их хурлын дар­­га чиглэл өгсөний дагуу явсан. Ц.Ням­­доржийн яриад байгаа шиг нуу­цаар хийгээд, янз бүрийн байд­лаар явдаг юм байхгүй. МТЗ тө­рийн өмчит компани зөв бай­гуу­лагд­­сан. Гэхдээ өнөөдөр мөнгө байх­гүй. Бид мөнгөтэй болгохын тулд УИХ-ын тог­тоол гаргаад хувь­чилж, хөрөн­гийн биржид арил­жаалах болсон. Хөрөн­гө бос­гохын тулд Япон, Солон­гос, Хятад гээд хөрөнгө оруу­лаг­чидтай уул­заад явах боломжтой. Бие хам­гаалаг­чаараа тавьсан гэнэ. Тө­рийн өм­чит компанийн даргаар тавих­даа Засгийн газрын хурлаар оруулж сайд, Ерөнхий сайд нар ба­тал­даг. Төрийн өмчийн хороо өөрөө сонгодог. Тэр үед Д.Сугар дар­га байсан. Бие хамгаалагч гэж хэ­лэг­дэх болсон шалтгаан нь ху­вийн хамгаалалтын байгууллагын дар­гаар олон жил ажиллаж бай­сан. Одоо JSI гээд залуучуудын бай­гууллагад Мон­голын талаас тэр­гүүлэгчээр ажил­лаж байгаа за­луу. Зарчимч шудар­га залуу. Би са­нал тавиагүй. Засгийн газрын хурлаар орсон асуудал.

Монгол Улсын Их хурлын тогтоолоор “МТЗ” ХК-ийн үнэлгээг олон улсын жишгийн дагуу шинэчлэл тогтоож төрийн мэдлийн хувьцааг 51 ху­вийн доод хэмжээг нэмэлт хувь­цаа гаргаж старатегийн болон сан­хүүгийн хөрөнгө оруулагч нарт санал болгох хувьцааг гадаа­дын болон Монголын хөрөнгийн бир­­жээр нээлттэй арилжина гээд хувьчлаад мөнгө босгох ажил яваг­даж байна. 1100 км төмөр замд хөрөнгө мөнгө босгох тог­тоолд Тавантолгойн нүүрсний о­р­дыг хамтарч ашиглах, стратегийн хө­рөн­гө оруулагчийн үйл ажилла­гаа, хөрөнгө оруулах нөхцлийг уял­дуулах замаар гадаад дотоодын хө­рөнгө оруулагчдын уялдаа бү­хий консорциум байгуулах төмөр за­мын холбогдох хууль тогтоом­жийн дагуу шилжүүлэх, санал бо­ловс­руулахыг Засгийн газарт та­­нилцуу­лахыг ажлын хэсгийн дар­­га Н.Алтанхуягт даалгасугай. Энэ ажлын дагуу “МТЗ” ХК-нд эрх ол­­го­сон. Үүний дагуу МОРГ гэж яриад байгаа компани танай тө­мөр замд хөрөнгө оруулъя гэж за­хиа бичсэн.

Энэ ком­пани ирээд Ерөн­хий сайдтай уул­заад стра­те­гийн хөрөнгө оруулагч болъё гэж уулз­сан. Ингээд хамтар­сан ком­пани байгуулаад, хамтарсан гэ­рээтэй нь би өөрөө танилцсан га­рын үсэг зурсан. Ажлын хэсэгт нь Ерөнхий сайдын хөрөнгө оруу­лалт, уул уурхай, эрчим хүчний бод­лого хариуцсан зөвлөх С.Энх­баяр гэж хүн байсан. Солонгосын кон­сор­циум гэж айж, эмээж яриад байгаа нь мэдээллийн дагуу ирсэн ЗТБХБЯ зөвхөн танилцсан гэсэн га­рын үсэгтэй гэдгийг тодорхой ярилаа. Саналаа өгсөн уч­раас одоо хүртэл явж байгаа. Сая шинээр тавигдсан сайдтай уулз­­сан байна. 2012 оны гуравду­гаар сарын 17-нд дахиад сонирхлоо илэрхийлсэн захиа явуулсан бай­на. Өөрөөр хэл­бэл, консорциум бай­гуулсан. Са­намж бичиг нь Ерөн­хий сайдад та­нил­цуулагдсан.

“Мак­кензи” гэ­дэг компанид 15 сая ам.доллар өгөөд тендергүйгээр шалгаруулаад тэр­нийх нь 2.5 сая ам.долларыг нь н.Ганбат өөрийн­хөө компанид авсан гэдэг зүйл ярьж байна. “Маккензи” нь зөв­лөх үйлчилгээ явуулдаг компани, дэл­хийд эхний гуравт байдаг. Техник эдийн засгийн үндэслэл нь дэлхийн аль ч банкинд хүлээн зөв­шөөрөгддөг. АН-ын бүлэг дээр танилцуулсан. Ерөнхий сайдад ту­сад нь танилцуулсан. Засгийн газ­рын танхим, Ерөнхийлөгчийн аюул­гүй зөвлөлд танилцуулж дэмж­­­лэг авч байсан. 15 сая ам.дол­лараас 1800 км зам тавихад км нь хоёр сая гэж бо­доход 3.6 тэр­бум долларыг “Монго­лын тө­мөр зам” босгох ёстой. Нийт­дээ гур­ван ажил хийгдэхээс эхний 15 сая ам.долларыг авах ёстой бай­сан 5.6 сая ам.долларыг өгсөн бусад үлдсэн. ТЭЗҮ хийлгэхийн тулд бид 6.5 сая ам.доллар төлсөн. Дэлхийн жишгээр тооцвол техник эдийн засгийн үндэслэл/ ТЭЗҮ/ хийлгээд дуусахад 150-300 сая ам.долларын цаас хийж дуусах юм. Дундаас нь 2.5 сая ам.долла­рын асуудал гарч ирсэн.

Бид 6.5 саяас н.Ганбатад өгөөгүй. “Мак­кензи” Монголын талд ажиллах хүнээ өөрөө сонгодог. Урьж ав­чирсан хүн нь н.Ганбат гээд залуу байна. Түүний дор 20-иод залуу ажилладаг. Тэд бүгд “Зөгийн үүр” төс­лийн хүрээнд эх орондоо эргэн ирж хөгжлийн програм дээр дэл­­хийн улстай дүйцэхүйц прог­рам хий­гээд сууж байна. Тэдний хий­сэн төслийн дагуу төмөр зам бариад ажлаа эхэлсэн бол үүрээ орхисон зөгийнүүд эргээд ирэх байсан юм. Улс төрийн зорилгоор ашиглаж, тэдний зоригийг мохоох хэрэг­гүй байсан. Тэд төсөл хий­гээд ажлын хөлсөө авсан. Намайг гэрээ хийсэн гэж яриад байна лээ. МТЗ төрийн өмчит компани өөрөө гэрээ хийдэг юм. Би хий­гээгүй. Засгийн газар, Үндэсний аюул­гүй байдал, УИХ, бүлэг, Ерөн­хийлөгч хүртэл сонсч байсан гэрээ. Бүх зүйл учир жанцантай явдаг. 100 мянган айлын орон сууц­ны хувьд Яармагт сул газар бай­на гээд газрын хүмүүстэй нь яриад шийдсэн. Ууганаа гэж ми­ний зөвлөх гэж яриад байгаа залуу 2007 онд сургуулиа төгсөөд энэ тө­сөлд ажилласан.

Би албан бус зөв­лөхөөр авсан. Цалин авдаггүй. Яар­магийн бүх айлаар орж судал­гаа хийсэн. Яармаг гэдэг газар орон сууц­ны хороолол барих тө­лөв­лө­гөөг багийнхаа залуустай гар­гаад түү­нийгээ Хятадын бан­каар зөв­шөөрүүлсэн байсан. Арын хаалга байх­гүй. Би бахархсан. Хята­дын банк мөнгөө өгч байгаа тохиолдолд гүй­цэтгэгч компаниа өөрөө сонго­дог. Шинэ яармаг хо­рооллын хувьд Сү.Батболд сайд өөрөө очиж шавыг нь тавьж бай­сан юм шүү дээ. Хөрөн­гө оруу­лалт нь олдчихоод ажил хэ­рэг болох л дутуу байсан юм.