Сэтгүүлч ЭНХБААТАРЫН ЭНХБОЛД

УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүүтэй цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Улс төрийн сенсаци мэдээж МАН-ын 27 гишүүн Ерөнхий сайдыг огцруулахаар албан бичиг өргөн барьсан асуудал. Таны байр суурь ямар байгаа юм бол?

-МАН-ынхан хоёр талцсан байгааг харж байна. Би зөвхөн хуулийг барьж ажиллана. Өөрөөр хэлбэл 60 тэрбум энэ тэр гээд байгааг нь хуулийн байгууллага нь тогтооно биз. УИХ-ын даргыг огцруулна гэвэл Үндсэн хууль, УИХ-ын тухай хуулинд юу гэж заасан, УИХ-ын дарга өөрөө ямар шийдвэр гаргах ёстой байдаг, тэр зарчмаараа явах ёстой. У.Хүрэлсүхийг огцруулах бичиг өргөн барьсныг хараад хүмүүсээс “Энэ кабинетад хариуцлага тооцох ёстой сайд байгаа юу” гэж асуухад “Тийм ээ. Хариуцлага тооцох хэрэгтэй” гэж байгаа. Гэтэл жирийн нэг сайдад хариуцлага тооцох хууль нь байхгүй болчихсон. Кабинетаар нь огцруулах, эсхүл Ерөнхий сайд сайдуудаа огцруулах бичиг оруулж ирэх сонголт бий. Түүнээс сайн дураараа огцордог сайд гэж алга. Н.Цэрэнбат утаа бууруулна гээд хэдэн тэрбумаар яав. Хэл амтай л байгаа. Ц.Даваасүрэн, “Хотгор шанага” сайд гээд үргэлжилнэ. “Хотгор шанага” л гэхээс өнөөхийнхөө нэрийг нь ч мартчихаад байна. Мөн гэмт хэрэг бууруулж чадахгүй байгаа Ц.Нямдорж, алдарт Я.Содбаатар ЖДҮ-дчихсэн байж л байгаа шүү дээ. Энэ хүмүүстээ хариуцлага тооцоод явах нь Ардын намын үүрэг. Харамсалтай нь зөвхөн Их хурлын гишүүдээ уучлалт гуй гэж байгаа нь ямар ч аргаар байсан кнопны доор халхавч хийгээд улс орны төлөө биш, ард түмнээс оноо авах юм хийж хууль бус үйл ажиллагаа хангалттай явуулж байгаа учраас У.Хүрэлсүх огцрох нь зөв. Гарын үсэг зурсан гишүүдийг ярьж эхлэхээс өмнө би хэлж байсан. Я.Содбаатарыг сайдаар томилоход нь “Болохгүй шүү наадах чинь” гэж зөндөө хэлсэн. Гэтэл одоо яаж байна. Би шударга ёс талд зогсож, У.Хүрэлсүх огцрох ёстой гэдэг байр суурьтай байгаа юм.

-Ерөнхий сайдыг огцруулах кнопны харьцаа тун ойролцоо байна. С.Жавхлан гишүүн та хоёрын кнопоор асуудал шийдэгдэх дүр зураг харагдах юм?

-Би мэдэхгүй байна. Засаг дотроосоо ухамсартай сайд гарч ирэхийг үгүйсгэхгүй. Дотроосоо гарын үсэг зураагүй ч гэсэн ухамсартай гишүүн гарч ирж ч болно. Гарын үсэг зурсан ч гэсэн АТГ, амьдрал ахуйгаа бодоод урвахыг ч бас үгүйсгэх аргагүй. Ардын нам дотор улаан цагаанаараа ялгарсан олон урвагч байдаг. Ямар тохироо, ямар болзол дээр шийдвэр гаргахыг тэдний өмнөөс би хэлж чадахгүй. Би зарчим л ярьж байгаа.

Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн Үндсэн хуулийн цэцэд итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр очсон бол УИХ-ын хуулийг хамгаалах үүрэгтэй. Гэтэл гомдол гаргачтай нэг тал болоод яриад байвал ямар ёс зүй байх юм бэ. Яг түүн шиг өргөн барьсан төсвөө өөрсдөө үгүйсгэдэг, өөрсдөө буруутгаад, өөсрдөө хамгийн муу төсөв болсон мэтээр кабинет нь яриад явж байгаа нь гутамшиг. Өөрөө энэ ажлыг хийхгүй байя гэсэн үг.

Хамгийн сүүлд миний бухимдлыг төрүүлсэн зүйл нь Засгийн газрын гишүүнийг томилох асуудал нь орж ирж байхад Ерөнхий сайд нь өөрөө орж ирээгүй. Төсвийн хориг ярьж байхад Сангийн сайд орж ирэх ёстой биз дээ.

-Ерөнхий сайдыг огцруулах шаардлагыг та хэр үндэслэлтэй гэж үзэж байна вэ?

-МАН-ын асуудал. Энэ шаардлагыг Монголын ард түмэн тавьж байна гэж ойлгож байгаа. УИХ-ын гишүүн гэдэг бол нийт ард түмний элч гэж байгаа биз дээ. Би элчийнхээ хувьд Ерөнхий сайдыг сайдын асуудал хэлэлцэхэд орж ир гэдэг зүйл ярьсан. Ерөнхий сайд орж ирэх ёстой. Орж ирээгүй учраас ийм хэмжээнд хүртлээ асуудал явж байна.

Би хоёр зүйлийг онцгойлон авч үзэж байгаа. Үндэсний аюулгүй байдалд ноцтой заналхийллээ гэдэг өгүүлбэр бий. Энэ нь дотоодын түвшинд үү, гадаадын түвшинд үү. 1990 оны ардчилсан хувьсгал яаж болсныг санаж байна л даа. Тухайн үед сонгуулийн насны нэг сая хүний 10 хувь буюу 100 мянган хүн нь Сүхбаатарын талбайд үзэл бодлоо илэрхийлж байсан. Тиймээс яах аргагүй өөрчлөлтийг хийх нь зөв байлаа. Одоо 1.5 сая сонгуулийн насны хүмүүсийн 0.01 хувь нь төрийн эрх мэдлийг авахын тулд янз бүрийн үймээн самуунд уриалан турхирч, зохион байгуулалттай явж байгааг би анзаарч л байгаа. Асуудлын гол нь зөв зүйл ярьж байгаад буруу зүйл хийж болохгүй. Өөрөөр хэлбэл шатахууны үнэ буулга гэдэг нь зөв. Тэгснээ “Ерөнхий сайдыг дэмжинэ. Сэлэмний ир, жадны үзүүр болно” гэж ярьж байгаа нь буруу байхгүй юу. Тэмцлийг эдийн засгийн агуулгатай, улс төрийн агуулгатай гэж хоёр хуваадаг. Эдийн засгийн агуулгатай юм шиг харагдаж орж ирээд, улс төрийн агуулгатай явагдаад байгаа нь тусгаар тогтнолд тодорхой хэмжээнд сөргөөр нөлөөлж байна уу гэдгийг бодох ёстой.

-У.Хүрэлсүхийг огцруулах кноп дарах эсэх асуудалд та хувь гишүүнийхээ үүднээс хандах уу, МАХН-ын шийдвэрээр кнопдох уу?

-МАХН гэдэг үүднээс асуудалд хандана. Энэ долоо хоногт АН-ын шийдвэрийг харж байгаад бид намынхаа Гүйцэтгэх товчооны хүмүүсээ дуудаж уулзана. Та Н.Энхбаяр даргаар бодоод байх шиг байна. Тэртэй тэргүй Н.Энхбаяр дарга “Хүрэлсүх манай дүү” гээд хэлчихсэн. Тиймээс өөрөө очоод уулз. Эсвэл Шадар сайд Ө.Энхтүвшинг өөрийнх нь хамаатан болох Ц.Шаравдоржтой нь уулзуулна биз. Нам гэдэг бодлоготой байх ёстой. Манайхны хувьд багаараа шийднэ. Би тэдэндээ тайлбарлаж ярина. Тиймээс намын шийдвэр гарна.

-Засгийн газар огцорлоо гэхэд дараагийн засаг бүрэлдэхгүй юм биш үү?

-Монгол Улсын хуулиар Засгийн газар огцорсон тохиолдолд дараагийн Ерөнхий сайдыг эрх баригч нам нь Бага хурал болон бүлгээрээ хэлэлцээд УИХ-д өргөн барьдаг. Өргөн барьснаас хойш 45 хоногийн дотор УИХ хэлэлцэж батлаагүй бол УИХ тардаг. Өнөөдөр 65-уулаа байж нэг хүнээ өргөн барья гэж хэлчихээд больё гэж байгаа бол сайн дураараа парламентаа тараая гэж байгаа үг шүү дээ. Ажил хийе гэж гишүүн болчихоод ажил хийхгүй ээ гэж байгаа бол хамаа алга. Улс төрөөс бүрмөсөн зайлна биз.

-Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2019 оны төсөвт бүхэлд нь хориг тавьсан. МАН-ын бүлэг хоригийг хүлээж авахгүй гэсэн. АН хүлээж авна гээд байгаа. Та аль талд нь зогсч байгаа вэ?

-МАН-ын бүлэг нь дэмжсэн ч байнгын хороо нь хуралдахгүй байгаа биз дээ. Ерөнхийлөгчийн тавьсан хоригийн зарим өгүүлбэр дээр нь авах зүйл байна. Хөдөө аж ахуйн төслүүдийг дэмжинэ гээд. Зураг төсөвгүй зарим байшинг цомхотго гээд авчихмаар зүйл байгаа юм уг нь. Харин хоригийг нь авч болохгүй болчихоод байгаа юм. Учир нь хуулийг нь хүчингүй болго гэдэг хориг оруулж ирсэн. Бүхэлд нь хориг тавина гэдэг чинь бүхэлд нь хүчингүй болгоно гэсэн үг. Ахмадуудад тэтгэврийн мөнгө, эмч, багш нарын цалин, цэрэг, цагдаагийн хувцас, хүүхдийн мөнгийг өгч болохгүй гэж байгаа юм. Төр байгаа бол заавал өгөх ёстой мөнгийг өгч болохгүй гээд давхар хориг тавьчихсан.

Болохгүй гэдгээ 26 гишүүн кноп дарсан гэж тайлбарлаад байна. Тэр нь фэйсбүүк, твиттерээр явсан. Үндсэн хуульд Ерөнхийлөгчийн хориг нь зөвхөн хуульд үндэслэн, тодорхой хууль зөрчсөн зүйлд тавина гээд байгаа. Түүнээс биш фэйсбүүк, твиттерээр ярьсан яриа, нэг гишүүний үзэмжээр илэрхийлсэн үгийг хууль зөрчсөн мэтээр ойлгож нотлох баримт мэтээр хүлээн авч хориг тавьж болдоггүй. Хоригийг хүлээж авлаа гэхэд дахин хууль бичих боломж байхгүй. Дахин яамдаас санал авч төсвийг өргөн барих асуудал явна. Төсвийг долдугаар сараас эхэлж бичиж явсаар байгаад арваннэгдүгээр сард батлагддаг. Зүгээр хамгийн ихдээ 400 хүний бухимдлыг Монголын бухимдал болгохын тулд төсвөөр барьцаалж байна гэж хардаж байгаа.

Энэ хямралын цаад зорилго нь ШХАБ-д элсүүлэх том зодоон явж байгаа юм. ШХАБ-д орвол ирээдүйд хил хязгааргүй болно гэдэг зүйл яригдсан шүү дээ. Гуравхан сая хүнтэй улс БНХАУ, ОХУ, Энэтхэг гээд дэлхийн долоон тэрбум хүн амын тал нь амьдарч байгаа газарт аваачин уусгах бодлого байвал яах юм. Төрийн дархлаагүй болбол яах юм. Маш нарийн зүйл шүү дээ. Тиймээс би овлигогүй нөхдүүдийг буруутгаад байгаа учраас хоригийг хүлээж авахгүй гээд байна л даа