Н.Энхболд: Гишүүний халдашгүй байдал, бүрэн эрхийн асуудлыг хуулиар зааглана

2024.04.03

Улстөр

Н.Энхболд: Гишүүний халдашгүй байдал, бүрэн эрхийн асуудлыг хуулиар зааглана

УИХ-ын дэгийн тухай хуулийн төслийг парламент хэлэлцэхэд бэлэн болжээ. Энэ талаар УИХ-ын гишүүн, УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Н.Энхболдын байр суурийг хүргэе.

-Ирэх сонгуулиар УИХ 126 гишүүнтэй болно. Энэ хүрээнд Дэгийн тухай хуульд ямар өөрчлөлт оруулахаар тусгасан бэ?

-Үндсэн хуульд орсон нэмэлт өөрчлөлттэй холбоотойгоор УИХ-ын Дэгийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах шаардлага үүссэн. Шинэ парламент үүсэхэд Үндсэн хуульд нийцсэн үйл ажиллагаа эхлүүлэх ёстой. Тиймээс УИХ -ын бүрэлдэхүүний тухай, бүтэц зохион байгуулалт, УИХ-ын дарга, УИХ-ын гишүүний бүрэн эрх, хууль тогтоох журмын талаар, Тамгын газрын чиг үүрэг, бусад гэсэн долоон бүлэг бүхий өөрчлөлтийг Улсын Их Хурлын тухай хуульд оруулж байгаа. Нэг танхимтай 126 гишүүнтэй парламент байна. УИХ-ын сонгуулиар 95 ба түүнээс дээш гишүүн сонгогдсон бол УИХ бүрэн эрхээ хэрэгжүүлнэ. УИХ-д 64 ба түүнээс дээш суудал авсан нам эвсэл олонх болно гэсэн заалт оруулсан. Байнгын хороо 19 гишүүнтэй байсныг 25 гишүүнтэй, нэг гишүүн гурваас илүүгүй байнгын хороонд ажилладаг байсан бол 2-оос илүүгүй байнгын хороонд харьяалагдаж ажиллахаар зохицуулалт тусгалаа.

-Байнгын хороодын тоо нэмэгдэх үү?

-Найман байнгын байнгын хороо 25 гишүүнтэй байна. Өмнө нь байнгын хороо 19 гишүүнтэй байхад 10 хүн асуудал шийддэг байсан бол шинэ парламент бүрдсэнээр 25 хүн ороод 13 хүн асуудал шийднэ. Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүд яаманд нь харьяалагддаг байнгын хороонд орж ажиллахгүй, зөвхөн нэг байнгын хороонд ажиллана. Нэг байнгын хороонд Засгийн газраас хоёроос илүү гишүүн ажиллуулахгүй. УИХ-ын бие даасан байдлыг хангахад чиглэсэн заалт оруулсан. УИХ-ын дэд хороо, түр хороо, хянан шалгах түр хорооны асуудлын тухайд, түр хорооны ажил нь жигдэрч эхэлж байгаа. Бүлэг дээр ярьж байгаад тухайн УИХ-ын гишүүний гуравны хоёроос дээш буюу 32-оос дээшхи нь санал гаргавал Хянан шалгах түр хороо байгуулж байхаар зохицуулалт хийлээ.

-Дэгийн тухай хуулийн төсөлд бусад нам эвслээсээ санал авсан уу?

-Ардчилсан намын бүлэг, ХҮН-ын гишүүн Т.Доржханд нараас санал аваагүй байна. Хуулийн төслийг УИХ-д өргөн барихаас өмнө саналыг нь авч эцэслэнэ. Хянан шалгах түр хороо маш анхаарал татсан, цоо шинэ арга хэлбэрээр явагддаг, энийг бид бүх гишүүдийн дөрөвний нэгээр санал гаргавал заавал байгуулдаг байх. Нэг дор дөрвөөс илүүгүй Хянан шалгах түр хороо ажилладаг байх гэх мэтчилэн зохицуулалт санал болгоно. Хянан шалгах түр хороо нь олон нийтийн анхаарал татсан асуудал хэлэлцэхдээ гэмт хэрэг үүссэн асуудал байна гэж үзвэл шүүхэд очихоос өмнө гишүүдийнхээ саналаар шалгаад явах боломжтой. Хууль хяналтын байгууллагын ажилд хөндлөнгөөс оролцоод байхааргүй хийхээр зохицуулалт тусгасан. Мөн УИХ-д 12 ба түүнээс дээш гишүүн сонгогдсон бол бүлгээ байгуулахаар. Өнөөдөр хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа хуулиар бол найман гишүүнтэй байж бүлэг байгуулна.

-УИХ-ын гишүүний бүрэн эрх, халдашгүй байдлын тухай ямар нэгэн өөрчлөлт орж байна уу?

-Өнөөдөр хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа хуульд УИХ-ын гишүүний бүрэн эрх, халдашгүй байдал хоёрыг хольсон. УИХ-ын гишүүн гэмт хэрэг үйлдсэн гэж прокурор үзвэл УИХ-д шууд гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх асуудал оруулж ирдэг хууль үйлчилж байгаа. Олон улсын парламентын холбооны хэмжээнд барьдаг зарчим нь бүрэн эрх нь сонгогчоос олгосон мандат юм. Тухайн гишүүнээр дамжаад парламентад биеэ даасан хараат бусаар асуудлаа чөлөөтэй илэрхийлж, дарамт шахалтгүйгээр хэрэгжүүлэх гол механизм байдаг гэж үздэг. Манайд шууд бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх асуудал орж ирээд халдашгүй байдал руу нь ордог. Халдашгүй байдлын хүрээнд баривчилдаг, шалгадаг, байцаадаг, нэгжлэг хийх зүйлүүд ордог. Энийг салгахгүй болохоор эсвэл баривчилдаг, шалгадаг, эсвэл өнөө хүн нь шалгагдахгүй бүрэн эрхтэйгээ явж байгаад шүүхээр ороод шийтгүүлдэг зөрчил үүсээд байгаа. Энийг ялгаж салгах шаардлага бий. Дахин томъёолоод халдашгүй байдал, бүрэн эрх нь тусдаа байхаар зохицуулна.

-Халдашгүй байдлыг нь түдгэлзүүлэх асуудлыг прокуророос оруулаад ирлээ гэхэд юу болно гэсэн үг вэ?

-Сонгогчийн өгсөн мандатыг хамгаалж байх, хэнээс ч айлгүйгээр хараат бусаар үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлээд явж байх баталгаа эрх нь халдашгүй байдал. Өнөөгийн хуулиар халдашгүй байдал гэдэгт орон байр, унаа машин, ажлын байр, малд нэгжлэг хийх баривчлах асуудал орж байгаа. Бүрэн эрх гэдэг нь сонгогчоос авсан мандатынхаа дагуу УИХ-аар асуудал хэлэлцэхэд оролцох, чөлөөтэйгээр үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхийн тухай асуудал. Бүлгийн гишүүн энэ асуудлыг нэлээн дэлгэрэнгүй ярьсан. УИХ-ын гишүүн шүүхээр гэм буруутай гэдэг нь тогтоогдвол УИХ-аар бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлээд мандат нь байхгүй болдог энэ асуудлыг ярьж байгаа юм. Энийг ялгах нь зөв юм. Яаж томъёологдохыг мэдэхгүй байна.

Н.Энхболд: Шүүх байгууллага улс төрд нөлөөлдөггүй байх асуудлыг цаашид анхаарах хэрэгтэй 2024.05.17

Н.Энхболд: Малчдын үүргийг хуульд зааж өгсөн байна. Хэрэв үүргээ биелүүлээгүй бол хэрхэх вэ? 2024.05.17

Н.Энхболд: Шинэ Зуун мод хотыг байгуулахдаа иргэдийн эрх ашгийг зөрчиж буй асуудлыг шийдвэрлэх талаар хуульд тусгах нь зүйтэй. 2024.05.03

Н. Энхболд: Дагуул хот байхгүй бол хөгжихгүй гэсэн ямар үндэслэл байна вэ? 2024.05.03

Н.Энхболд: Хот байгуулахад иргэдийн эрх ашиг хөндөгдөнө, иймд асуудлыг шийдвэрлэж тогтоолд тусгах шаардлагатай 2024.05.03

Ахмад настны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл өргөн мэдүүлэв 2024.05.02

Н.Энхболд: Эрдэмтдийн судалгаа, нээлтийг амьдралд бодитоор хэрэгжүүлж, шийдвэр гаргагчдын түвшинд хүргэх хэрэгтэй. 2024.04.25

Энхийг дэмжих ажиллагаанд оролцох тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг хэлэлцэхийг дэмжлээ 2024.04.24

Н.Энхболд: Мэргэжлийн холбоод төртэй хамтарч ажиллахад асуудал үүсэх вий гэсэн болгоомжлол байна 2024.04.18

УИХ-ын хяналт шалгалтын хуулийг шинэчилнэ 2024.04.05

УИХ-ын чуулганы хуралдааны дэгийг шинэчилнэ 2024.04.05

УИХ-ын тухай хуулийн төслийг шинэчилнэ 2024.04.05

"ЯРИХ ӨНЦӨГ" - УИХ-ын гишүүн Н.Энхболд 2024.04.04

Н.Энхболд: Сангаа арвижуулахын тулд зөв удирдлагатай байх ёстой. 2024.04.04

Н.Энхболд: Гишүүний халдашгүй байдал, бүрэн эрхийн асуудлыг хуулиар зааглана 2024.04.03

Малчин өрхийн холбооны эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төсөл болон холбогдуулан боловсруулсан бусад хуулийн төслүүдийг өргөн мэдүүлэв 2024.03.25

Н.Энхболд: Тариаланчдыг хэрхэн яаж хамгаалах вэ гэдгийг тодорхой болгох шаардлагатай 2024.03.21

Н.Энхболд: Донорын хамгийн том зарчим бол сайн дурынх байх ёстой. 2024.03.21

"Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2024 оны ээлжит сонгуулийг товлон зарлах, санал авах өдрийг тогтоох тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг батлав 2024.03.15

Орон нутгийн сонгуулиар ашиглах техник хэрэгслийн тухай УИХ-ын тогтоол батлав 2024.03.15

Loading Time: Base Classes	0.0080
Controller Execution Time ( User Module / Page )	0.9510
Total Execution Time	0.9590

$_GET['id']	24
$_GET['year']	2025

0.0006	SELECT * FROM (`vip_users` AS user) LEFT JOIN `vip_user_advanced` AS adv ON `adv`.`user_id` = `user`.`id` WHERE `user`.`id` = '24'
0.0003	SELECT * FROM (`vip_users` AS user) LEFT JOIN `vip_user_advanced` AS adv ON `adv`.`user_id` = `user`.`id` WHERE `user`.`id` = '24'
0.0005	SELECT GROUP_CONCAT(DISTINCT content_group.name) AS group_name FROM (`vip_users` AS user) LEFT JOIN `vip_user_group` AS user_group ON `user_group`.`user_id` = `user`.`id` INNER JOIN `vip_content_group` AS content_group ON `user_group`.`group_id` = `content_group`.`id` WHERE `user`.`id` = 24
0.0006	SELECT `start` FROM (`vip_users_menu`) WHERE `user_id` = '24' ORDER BY `sort` asc
0.0002	SELECT `user_page_banner`.* FROM (`vip_user_page_banner` AS user_page_banner) WHERE `user_id` = '24'
0.0003	SELECT `users_menu`.* FROM (`vip_users_menu` AS users_menu) INNER JOIN `vip_users` AS user ON `user`.`id` = `users_menu`.`user_id` WHERE until_now = 1 AND `user_id` = 24 ORDER BY sort ASC
0.0004	SELECT * FROM (`vip_user_advanced`) WHERE `user_id` = '24'
0.5937	SELECT * FROM (`vip_content`) WHERE `id` = '94889'
0.3350	SELECT `content`.* FROM (`vip_content` AS content) LEFT JOIN `vip_content_mapping` AS map ON `map`.`content_id` = `content`.`id` LEFT JOIN `vip_users` AS user ON `user`.`id` = `map`.`user_id` WHERE ( content.`created_user` = 24 OR `map`.`user_id` = 24) AND YEAR(publishdate) <= 2025 AND `content`.`is_agreed` = 1 AND `content`.`is_unpublish` = '0' AND `content`.`is_nagative` = '0' GROUP BY `content`.`id` ORDER BY `publishdate` DESC LIMIT 20

HTTP_ACCEPT	/
HTTP_USER_AGENT	Mozilla/5.0 AppleWebKit/537.36 (KHTML, like Gecko; compatible; ClaudeBot/1.0; +claudebot@anthropic.com)
HTTP_CONNECTION
SERVER_PORT	80
SERVER_NAME	uchral.mn
REMOTE_ADDR	18.191.218.101
SERVER_SOFTWARE	Apache/2.4.57 (Ubuntu)
HTTP_ACCEPT_LANGUAGE
SCRIPT_NAME	/index.php
REQUEST_METHOD	GET
HTTP_HOST
REMOTE_HOST
CONTENT_TYPE
SERVER_PROTOCOL	HTTP/1.1
QUERY_STRING	id=24&year=2025
HTTP_ACCEPT_ENCODING	gzip, br, zstd, deflate
HTTP_X_FORWARDED_FOR

base_url	http://uchral.mn/
index_page
uri_protocol	AUTO
url_suffix
language	english
charset	UTF-8
enable_hooks	1
subclass_prefix	MY_
permitted_uri_chars	a-z 0-9~%.:_\-
allow_get_array	1
enable_query_strings
controller_trigger	c
function_trigger	m
directory_trigger	d
log_threshold	4
log_path
log_date_format	Y-m-d H:i:s
cache_path
encryption_key	ViP76.MN
sess_cookie_name	sessions
sess_expiration	14400
sess_expire_on_close
sess_encrypt_cookie	1
sess_use_database	1
sess_table_name	vip_sessions
sess_match_ip
sess_match_useragent	1
sess_time_to_update	30
cookie_prefix	vip
cookie_domain
cookie_path	/
cookie_secure
global_xss_filtering
csrf_protection
csrf_token_name	csrf_vip_token
csrf_cookie_name	csrf_vip_cookie
csrf_expire	7200
compress_output	1
time_reference	local
rewrite_short_tags
proxy_ips
admin_theme	neat
client_thme	vip76
max_width	1000
max_height	800
per_page	100
maintenance_mode
avatar_width	44
avatar_height	61
news_per_page	15
tender_per_page	10
tender_result_per_page	30
tender_plan_per_page	30
admin_per_page	30
mess_own_num	156686
mess_user	1174245
mess_pass	jyshqqck
face_app_id	472332816790822
face_secret	926e31e1fc45023623c9c6bc4ff8c9e2
home_page	forum
dans_vipnews	Маш чухал мэдээ Голомт банк 1105042893
general	Array ( [1] => УИХ-ын гишүүн [4] => ТББ [6] => Төр [12] => Энгийн хэрэглэгч [13] => ИТХ [3] => Эксперт )
general1	Array ( [1] => Төр [2] => ТББ [4] => Олон улс [3] => Эксперт [12] => Энгийн хэрэглэгч )
generaltype1	Array ( [1] => УИХ-ын гишүүн [2] => Яам [6] => Агентлаг [3] => Хороо [4] => Нийслэл [5] => ИТХ )
generaltype2	Array ( [1] => Мэргэжлийн холбоо [2] => Иргэний нийгэм [3] => ТББ [4] => Улс төрийн нам )
generaltype3	Array ( [1] => ТББ [2] => Бизнес [3] => Эрдэмтэн [4] => Төр )
generaltype4	Array ( [1] => Элчин сайдын яам [2] => Консул төлөөлөгч [3] => Сан )
yam	Array ( [1] => Ерөнхий сайд [2] => Яамд [3] => Агентлаг [4] => Нийслэл [5] => Шадар сайд [6] => Засгийн газар )
expert_primary_type	Array ( [1] => Улс төрч [2] => Эксперт [3] => Энгийн хэрэглэгч )
expert_type	Array ( [0] => Байхгүй [1] => Төр [2] => ТББ [3] => Эрдэмтэн [4] => Бизнес )
user_request_state	Array ( [1] => Хүсэлт [2] => Цуцалсан )
general_view	Array ( [1] => Байр суурь [2] => Үйл явдал [3] => Онцлох 5 [4] => VIP зочин [5] => #76-аас Асууя [6] => #Шилэн хууль [7] => #Коммент [8] => #Томилолт [9] => #Маш чухал хүн [10] => Сурвалжлага )
title_position	Array ( [1] => Байрлал 1 [2] => Байрлал 2 [3] => Байрлал 3 [4] => Байрлал 4 )
days	Array ( [1] => Даваа [2] => Мягмар [3] => Лхагва [4] => Пүрэв [5] => Баасан [6] => Бямба [7] => Ням )
user_location	Array ( [1] => Улаанбаатар [2] => Архангай [3] => Баян-Өлгий [4] => Баянхонгор [5] => Булган [6] => Говь-Алтай [7] => Говьсүмбэр [8] => Дархан-Уул [9] => Дорноговь [10] => Дорнод [11] => Дундговь [12] => Завхан [13] => Орхон [14] => Өвөрхангай [15] => Өмнөговь [16] => Сүхбаатар [17] => Сэлэнгэ [18] => Төв [19] => Увс [20] => Ховд [21] => Хөвсгөл [22] => Хэнтий )
law_type	Array ( [1] => Хэлэлцэх явц [2] => Хэрэгжилт )
law_status	Array ( [1] => Хэлэлцэж эхлээгүй [3] => Хэлэлцэж байгаа [2] => Батлагдсан [4] => Буцаасан, хүчингүй болсон [5] => Нэгтгэсэн )
law_status_type	Array ( [1] => Нэмэлт өөрчлөлт [0] => Бие даасан хууль [2] => Шинэчилсэн найруулга [3] => Тогтоолын төсөл [4] => Асуулга [5] => Төсөл [6] => Ерөнхийлөгчийн хориг, зарлиг [7] => Үндсэн хуулийн цэцийн шийдвэр [8] => Олон Улсын гэрээ хэлэлцээр )
law_main_type	Array ( [1] => Монгол Улсын хууль [2] => Улсын Их Хурлын тогтоол [3] => Монгол Улсын олон улсын гэрээ [4] => Ерөнхийлөгчийн зарлиг [5] => Үндсэн хуулийн цэцийн шийдвэр [6] => Улсын дээд шүүхийн тогтоол [7] => Засгийн газрын тогтоол [8] => Сайдын тушаал [9] => Засгийн газрын агентлагийн даргын тушаал [10] => УИХ-аас томилогддог байгууллагын дарга, түүнтэй адилтгах албан тушаалтны шийдвэр [11] => Аймаг, нийслэлийн ИТХ-ын шийдвэр [12] => Аймаг, нийслэлийн Засаг даргын захирамж )
law_creator_type	Array ( [3] => Ерөнхийлөгч [2] => Засгийн газар [1] => УИХ-н гишүүд [5] => Байнгын хороо [4] => Бусад )
workgroup_member_type	Array ( [1] => УИХ-н гишүүд [2] => Засгийн газар [4] => Бусад )
law_action_type	Array ( [0] => Тодорхойгүй [1] => Байнгын хорооны анхны хэлэлцүүлэгт [2] => Байнгын хороогоор хэлэлцэх эсэх нь дэмжигдээгүй [3] => Байнгын хороогоор зарчмын зөрүүтэй санал хураалт хийгдсэн [4] => УИХ-ын нэгдсэн хуралдаанаар зарчмын зөрүүтэй санал хураалт хийгдсэн [5] => Байнгын хороогоор эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн [6] => УИХ-ын нэгдсэн хуралдаанаар эцсийн хэлэлцүүлэгт орсон )
law_action_precent	Array ( [0] => 0 [1] => 20 [2] => 20 [3] => 40 [4] => 60 [5] => 80 [6] => 100 )
law_content_type	Array ( [0] => [1] => УИХ-ын нэгдсэн хуралдаан [2] => АБГББХ-ны хуралдаан [3] => БОХХААБХ-ны хуралдаан [4] => ӨБХ-ны хуралдаан [5] => ХЗБХ-ны хуралдаан [6] => ТББХ-ны хуралдаан [7] => ТБХ-ны хуралдаан [8] => ЭЗБХ-ны хуралдаан [9] => НББСШУБХ-ны хуралдаан [10] => МАН-ын бүлгийн хуралдаан [11] => АН-ын бүлгийн хуралдаан [12] => Экспертийн байр суурь [13] => ЁЗСХБХ-ны хуралдаан [14] => ИЦББХ-ны хуралдаан [15] => ҮББХ-ны хуралдаан [16] => БСШУСБХ-ны хуралдаан [17] => Хуулийн мэдээ )
nam	Array ( [2] => Монгол ардын нам [1] => Ардчилсан нам [9] => Тусгаар тогтнол эв нэгдэл эвсэл [4] => Иргэний зориг ногоон нам [13] => Монголын уламжлалын нэгдсэн нам [18] => Хаан сонголт эвсэл [10] => Бүгд найрамдах нам [17] => Монголын социал-демократ нам [15] => Эрх чөлөөг хэрэгжүүлэгч нам [11] => Иргэний хөдөлгөөний нам [19] => Монголын ардчилсан хөдөлгөөний нам [3] => Монгол ардын хувьсгалт нам [8] => Хөдөлмөрийн Үндэсний Нам [12] => Эх орончдын нэгдсэн эвсэл [7] => Монголын Консерватив Нам [16] => Ард түмэнээ хайрлая нам [6] => Бие даагч [5] => Монголын үндэсний ардчилсан нам [14] => Хөгжлийн Хөтөлбөр нам [0] => Нам бус )
morder_type	Array ( [1] => Бэлэн [2] => Данс )
morder_status	Array ( [0] => Шинэ [1] => Хүлээгдэж байгаа [2] => Хүргэлт авсан [3] => Хуурамч [4] => Цуцалсан )
org_type	Array ( [1] => Улсын их хурал [2] => Засгийн газар [3] => Ерөнхийлөгч [4] => Орон нутаг [5] => Төрийн бус [99] => Бусад )
org_sub	Array ( [1] => Array ( [1] => Улсын Их Хурал [2] => УИХ дахь намын бүлэг [3] => Байнгын хороод [4] => Дэд хороод [5] => УИХ-д ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг байгууллагууд ) [2] => Array ( [1] => Сайд [3] => Яамд [4] => Агентлаг, газрууд [6] => Төрийн өмчийн үйлдвэрийн газар ) [4] => Array ( [1] => Улаанбаатар хот [4] => Дүүрэг [5] => Аймаг ) [5] => Array ( [2] => Гишүүддээ үйлчилдэг ТББ [4] => Нийгэмд үйлчилдэг ТББ [5] => Улстөрийн нам ) )
uih_content_type	Array ( [1] => Хэвлэлийн хуудаснаа [2] => УИХ-ын чуулган [3] => Байнгын хороо [4] => Сонгуульт ажлууд [5] => Тойрогтоо хийсэн ажлууд )
toirog	Array ( [1] => Архангай аймаг [2] => Баян-Өлгий аймаг [3] => Баянхонгор аймаг [4] => Булган аймаг [5] => Говь-Алтай аймаг [6] => Дорноговь, Говьсүмбэр аймаг [7] => Дорнод аймаг [8] => Дундговь аймаг [9] => Завхан аймаг [10] => Өвөрхангай аймаг [11] => Өмнөговь аймаг [12] => Сүхбаатар аймаг [13] => Сэлэнгэ аймаг [14] => Төв аймаг [15] => Увс аймаг [16] => Ховд аймаг [17] => Хөвсгөл аймаг [18] => Хэнтий аймаг [19] => Дархан-Уул аймаг [20] => Орхон аймаг [21] => Хан-Уул, Багахангай, Багануур дүүрэг [22] => Баянзүрх, Налайх дүүрэг [23] => Сүхбаатар дүүрэг [24] => Чингэлтэй дүүрэг [25] => Баянгол дүүрэг [26] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг )
toirog_2016	Array ( [1] => Архангай аймаг [2] => Архангай аймаг [3] => Архангай аймаг [4] => Баян-Өлгий аймаг [5] => Баян-Өлгий аймаг [6] => Баян-Өлгий аймаг [7] => Баянхонгор аймаг [8] => Баянхонгор аймаг [9] => Баянхонгор аймаг [10] => Булган аймаг [11] => Говь-Алтай аймаг [12] => Дорноговь, Говьсүмбэр аймаг [13] => Дорноговь [14] => Дорнод аймаг [15] => Дорнод аймаг [16] => Дундговь аймаг [17] => Завхан аймаг [18] => Завхан аймаг [19] => Өвөрхангай аймаг [20] => Өвөрхангай аймаг [21] => Өвөрхангай аймаг [22] => Өмнөговь аймаг [23] => Өмнөговь аймаг [24] => Сүхбаатар аймаг [25] => Сэлэнгэ аймаг [26] => Сэлэнгэ аймаг [27] => Сэлэнгэ аймаг [28] => Төв аймаг [29] => Төв аймаг [30] => Төв аймаг [31] => Увс аймаг [32] => Увс аймаг [33] => Увс аймаг [34] => Ховд аймаг [35] => Ховд аймаг [36] => Ховд аймаг [37] => Хөвсгөл аймаг [38] => Хөвсгөл аймаг [39] => Хөвсгөл аймаг [40] => Хэнтий аймаг [41] => Хэнтий аймаг [42] => Хэнтий аймаг [43] => Дархан-Уул аймаг [44] => Дархан-Уул аймаг [45] => Дархан-Уул аймаг [46] => Орхон аймаг [47] => Орхон аймаг [48] => Орхон аймаг [49] => Баянзүрх дүүрэг [50] => Баянзүрх дүүрэг [51] => Баянзүрх дүүрэг [52] => Баянзүрх дүүрэг [53] => Баянзүрх дүүрэг [54] => Баянзүрх дүүрэг [55] => Хан-Уул дүүрэг [56] => Хан-Уул дүүрэг [57] => Хан-Уул дүүрэг [58] => Хан-Уул дүүрэг [59] => Сүхбаатар дүүрэг [60] => Сүхбаатар дүүрэг [61] => Сүхбаатар дүүрэг [62] => Сүхбаатар дүүрэг [63] => Чингэлтэй дүүрэг [64] => Чингэлтэй дүүрэг [65] => Чингэлтэй дүүрэг [66] => Чингэлтэй дүүрэг [67] => Баянгол дүүрэг [68] => Баянгол дүүрэг [69] => Баянгол дүүрэг [70] => Баянгол дүүрэг [71] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [72] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [73] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [74] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [75] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [76] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг )
ntoirog_2016	Array ( [1] => Баянгол дүүрэг [2] => Баянгол дүүрэг [3] => Баянгол дүүрэг [4] => Баянгол дүүрэг [5] => Баянгол дүүрэг [6] => Баянгол дүүрэг [7] => Баянзүрх дүүрэг [8] => Баянзүрх дүүрэг [9] => Баянзүрх дүүрэг [10] => Баянзүрх дүүрэг [11] => Баянзүрх дүүрэг [12] => Баянзүрх дүүрэг [13] => Баянзүрх дүүрэг [14] => Баянзүрх дүүрэг [15] => Баянзүрх дүүрэг [16] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [17] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [18] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [19] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [20] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [21] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [22] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [23] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [24] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [25] => Сүхбаатар дүүрэг [26] => Сүхбаатар дүүрэг [27] => Сүхбаатар дүүрэг [28] => Сүхбаатар дүүрэг [29] => Сүхбаатар дүүрэг [30] => Сүхбаатар дүүрэг [31] => Хан-Уул дүүрэг [32] => Хан-Уул дүүрэг [33] => Хан-Уул дүүрэг [34] => Хан-Уул дүүрэг [35] => Хан-Уул дүүрэг [36] => Хан-Уул дүүрэг [37] => Чингэлтэй дүүрэг [38] => Чингэлтэй дүүрэг [39] => Чингэлтэй дүүрэг [40] => Чингэлтэй дүүрэг [41] => Чингэлтэй дүүрэг [42] => Чингэлтэй дүүрэг [43] => Багануур дүүрэг [44] => Багахангай дүүрэг [45] => Налайх дүүрэг )
toirog_2020	Array ( [1] => Архангай аймаг [2] => Баян-Өлгий аймаг [3] => Баянхонгор аймаг [4] => Булган аймаг [5] => Говь-Алтай аймаг [6] => Говьсүмбэр, Дундговь аймаг [7] => Дорнод аймаг [8] => Дорноговь аймаг [9] => Завхан аймаг [10] => Өвөрхангай аймаг [11] => Өмнөговь аймаг [12] => Сүхбаатар аймаг [13] => Сэлэнгэ аймаг [14] => Төв аймаг [15] => Увс аймаг [16] => Ховд аймаг [17] => Хөвсгөл аймаг [18] => Хэнтий аймаг [19] => Дархан-Уул аймаг [20] => Орхон аймаг [21] => Багануур, Багахангай, Налайх [22] => Баянзүрх дүүрэг [24] => Сүхбаатар дүүрэг [25] => Чингэлтэй дүүрэг [26] => Баянгол дүүрэг [27] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [29] => Хан-Уул дүүрэг )
candidate_type	Array ( [1] => УИХ [2] => НИТХ )
aimags	Array ( [1] => Архангай аймаг [2] => Баян-Өлгий аймаг [3] => Баянхонгор аймаг [4] => Булган аймаг [5] => Говь-Алтай аймаг [6] => Дорноговь аймаг [7] => Говьсүмбэр аймаг [8] => Дорнод аймаг [9] => Дундговь аймаг [10] => Завхан аймаг [11] => Өвөрхангай аймаг [12] => Өмнөговь аймаг [13] => Сүхбаатар аймаг [14] => Сэлэнгэ аймаг [15] => Төв аймаг [16] => Увс аймаг [17] => Ховд аймаг [18] => Хөвсгөл аймаг [19] => Хэнтий аймаг [20] => Дархан-Уул аймаг [21] => Орхон аймаг [22] => Баянзүрх дүүрэг [23] => Хан-Уул дүүрэг [24] => Сүхбаатар дүүрэг [25] => Чингэлтэй дүүрэг [26] => Баянгол дүүрэг [27] => Сонгинохайрхан дүүрэг [28] => Багахангай дүүрэг [29] => Налайх дүүрэг [30] => Багануур дүүрэг )
sex	Array ( [1] => Эрэгтэй [2] => Эмэгтэй )
age_range	Array ( [1] => 18 - 29 [2] => 30 - 44 [3] => 45 - дээш )
aimag_by_toirog	Array ( [1] => 1,2,3 [2] => 4,5,6 [3] => 7,8,9 [4] => 10 [5] => 11 [6] => 12,13 [7] => 12 [8] => 14,15 [9] => 16 [10] => 17,18 [11] => 19,20,21 [12] => 22,23 [13] => 24 [14] => 25,26,27 [15] => 28,29,30 [16] => 31,32,33 [17] => 34,35,36 [18] => 37,38,39 [19] => 40,41,42 [20] => 43,44,45 [21] => 46,47,48 [22] => 49,50,51,52,53,54 [23] => 55,56,57,58 [24] => 59,60,61,62 [25] => 63,64,65,66 [26] => 67,68,69,70 [27] => 71,72,73,74,75,76 [28] => 56 [29] => 63 [30] => 59,60,61,62 )
mncharacter	Array ( [0] => А [1] => Б [2] => В [3] => Г [4] => Д [5] => Ж [6] => З [7] => И [8] => К [9] => М [10] => Н [11] => О [12] => Ө [13] => П [14] => Р [15] => С [16] => Т [17] => У [18] => Ү [19] => Х [20] => Ц [21] => Ч [22] => Ш [23] => Э )
hottag_type	Array ( [1] => Халуун сэдэв [2] => Хэрэглэгчийн timeline )
hottag_pos	Array ( [1] => 1-р багана [2] => 2-р багана [3] => Үе )
hottag_main_desc	Улс орны хувь заяаг шийдвэрлэсэн томоохон асуудал дээр хэн ямар байр суурьтай байсныг 276 тэмдэгтэнд багтаан тоймлов.
source_type	Array ( [1] => Телевиз [2] => Сонин [3] => Сайт [4] => Сошиал [5] => Сэтгүүл [0] => Бусад )
parlaments	Array ( [1996] => Array ( [0] => 1995 [1] => 1994 [2] => 1993 [3] => 1992 ) [2000] => Array ( [0] => 1999 [1] => 1998 [2] => 1997 [3] => 1996 ) [2004] => Array ( [0] => 2003 [1] => 2002 [2] => 2001 [3] => 2000 ) [2008] => Array ( [0] => 2007 [1] => 2006 [2] => 2005 [3] => 2004 ) [2012] => Array ( [0] => 2011 [1] => 2010 [2] => 2009 [3] => 2008 ) [2016] => Array ( [0] => 2015 [1] => 2014 [2] => 2013 [3] => 2012 ) [2020] => Array ( [0] => 2019 [1] => 2018 [2] => 2017 [3] => 2016 ) [2024] => Array ( [0] => 2023 [1] => 2022 [2] => 2021 [3] => 2020 ) [2028] => Array ( [0] => 2027 [1] => 2026 [2] => 2025 [3] => 2024 ) [2032] => Array ( [0] => 2031 [1] => 2030 [2] => 2029 [3] => 2028 ) )

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ГИШҮҮН

2025

2024

2023

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2016

Н.Энхболд: Гишүүний халдашгүй байдал, бүрэн эрхийн асуудлыг хуулиар зааглана

ШИНЭ МЭДЭЭ