Б.Баттөмөр: Дубайн гэрээнд хоёр ноцтой заалт бий

2019.11.20

Уул уурхай, Аж үйлдвэр, эрдэс баялаг

Б.Баттөмөр: Дубайн гэрээнд хоёр ноцтой заалт бий

Эх сурвалж. Монголын мэдээ сонин, Сэтгүүлч Х.Болор

“Дубайн гэрээ”-тэй холбоотой Захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэр гарсантай холбогдуулан тус гэрээний талаар УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөрөөс тодрууллаа.

-Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхээс Дубайн гэрээнд гарын үсэг зурах эрхийг хүчингүй болгох шийдвэрийг гаргасан. Ингэснээр уг гэрээ хүчингүй болж байгаа гэсэн үг үү. Ямар нөхцөл байдал үүсэх юм бэ?

-Шүүхийн шийдвэр гарсан талаар мэдээлэл байгаа. Гэхдээ яг ямар асуудлыг нь авч хэлэлцээд ямар шийдвэр гаргасан талаар мэдээлэлгүй байна.

-Шүүхийн шийдвэртэй холбоотой Дубайн гэрээг хүчингүй болгосон гэж яриад байна. Энэ гэрээ шүүхийн шийдвэрээр хүчингүй болох боломжтой юу?

-Үүнийг шүүхийн шийдвэрийг үзэж байж л болох байх. Шүүхээр ямар асуудлыг нь авч хэлэлцэж, ямар шийдвэр гаргаснаас шалтгаална гэсэн үг. Оюутолгойн гэрээг шалгах ажлын хэсэг гаргасан дүгнэлтээ байнгын хороонд танилцуулсан. Ажлын хэсгийн санал дүгнэлтэд үндэслэн УИХ-ын тогтоолын төсөл боловсруулах ажлын хэсгийг би ахалж ажилласан. Ажлын хэсгээс дүгнэлтүүдийг гаргаад явж байгаа. Хамгийн түрүүнд 2009 онд Засгийн газар болон “Оюутолгой” ХХК-ийн хооронд байгуулсан хоёр гэрээ бий. Хөрөнгө оруулалтын болон Хувь нийлүүлэгчдийн гэрээ. Энэ гэрээг байгуулах явцад Монгол Улсын хууль тогтоомж зөрчсөн, УИХ-аас өгсөн үүрэг даалгаврыг биелүүлээгүй асуудал байгааг ажлын хэсэг дүгнэсэн. Үүнийг Монгол Улсын хууль тогтоомжид нийцүүлэн өөрчлөх нь ажлын хэсгийн эхний дүгнэлт. Дубайн гэрээнд маш олон зөрчил гарсан. Бид гэрээ гэж яриад байгаа боловч угтаа бол төлөвлөгөө юм. Дубайд байгуулсан хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө.

Энэ төлөвлөгөө гэрээний салшгүй хэсэг байж чадах уу, үгүй юу. Гэрээний салшгүй хэсэг юм бол төлөвлөгөө хэлбэрээр байх уу гэх мэт маш олон асуудал бий. Энд “Рио Тинто” компанийг Оюутолгой төслийг хэрэгжүүлэх удирдлагын менежментийн баг гэдгийг бид хүлээн зөвшөөрсөн. Нийт борлуулалтын орлогын 6.5 хувийг менежментийн төлбөр гэж авч байгаа. Энэ бол маш их мөнгө. Дубайн гэрээгээр Монголын тал 2041 оноос одоо байгаа 34 хувь дээрээ 16 хувийг худалдаж авах боломжтой. Д.Тэрбишдагваар ахлуулсан ажлын хэсэг энэ асуудлыг авч үзээд, шууд цуцал гэсэн дүгнэлт гаргасан. Энэ гэрээг авч хэлэлцээд, цуцлах хүртэл арга хэмжээ ав. Хөрөнгө оруулагч талтай хэлэлцээрийн ширээнд сууж, ажил хэрэгч байдлаар ярих хэрэгтэй гэсэн дүгнэлтүүд байгаа. 2010 оны ТЭЗҮ гэж бий. Энэ ТЭЗҮ-ийг дахиж авч үзээд, хий. Ашигт малтмалд агуулагдаж байгаа металлуудыг нарийвчлан тогтоох шаардлагатай гэсэн дүгнэлтийг мөн ажлын хэсэг гаргасан. Ажлын хэсгээс гаргасан энэ мэт 86 зүйл, заалт бүхий зөвлөмжийг хэрэгжүүлж ажиллах үүрэг даалгаврыг өгсөн.

“Оюутолгой” ХХК 2009-2013 оны хооронд дөрвөн жилийн хугацаанд дулааны цахилгаан станц барих ёстой байсан хэдий ч өнөөдрийг хүртэл бариагүй. Энэ мэт зөрчлийг арилгах ёстой. Монголоос гарч байгаа баялгийн гадаад гэрээний нууцлалыг ил болгох шаардлагатай. Ямар хэмжээний баялаг гарч байгааг шинжилдэг лаборатори байгуулах гэх мэт маш олон зүйл заалт бий. Жилд 9.2-9.3 хувийн хүүтэй зээлээр Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтыг санхүүжүүлж байна шүү дээ. Үүнийг багасгах ёстой. “Оюутолгой” ХХК өөрөө бизнес хийж байгаа мөртлөө баталгаа гаргасныхаа төлөө 1.9 хувийг авчихаж байгаа юм. Энэ мэт асуудлуудыг шийдэж, Монголын талд ашигтай болгох, зөрчил дутагдлыг арилгах, засаж шинэчлэх аль аль талдаа ашигтай болгох чиглэлээр үүрэг даалгавар өгч байгаа.

-Энэ гэрээний ард хэний эрх ашиг байгаа юм бэ. Гэрээний балгаар Монгол Улс 20 тэрбум төгрөгийг сул зардалд гаргаж байна гэдэг. Энэ үнэн үү?

-Хэн нэгнийг буруутай гэж хэлмээргүй байна. Энэ гэрээг очиж хийсэн хүмүүс нь байж байгаа. Хууль хяналтын байгууллага шалгаж байгаа. Хуулийн байгууллага хэн нь буруутай вэ гэдгийг олж тогтоох байх.

-Ерөнхий сайд асан Ч.Сайханбилэг ганцаараа явж гэрээг хийсэн гэдэг. Түүний гаргасан зарим захирамжуудыг шүүхээс хүчингүй болголоо шүү дээ?

-Мэдээллийн хэрэгслээр явж байгаа мэдээллээс үзэхэд Ч.Сайханбилэг энэ гэрээг хийх эрхийг тухайн үеийн “Эрдэнэс Монгол”, “Оюутолгой” ХХК-ийн удирдлагуудад олгосон байсныг сая шүүхээр хүчингүй болгосон.

-Захиргааны хэргийн шүүхээс ийм шийдвэр гаргахад Арбитрын шүүхэд ч юм уу ямар нэг маргаан үүсэх үү?

-Дубайн гэрээнд хоёр ноцтой заалт байгаа шүү дээ. Нэгдүгээрт, энэ гэрээ бол өмнө байгуулсан гэрээнүүдийн салшгүй хэсэг байна. “Оюутолгой” ХХК болон Засгийн газрын хооронд байгуулсан есөн гэрээ бий. Эдгээр гэрээнүүдийн салшгүй хэсэг байна гэж заасан. Хоёр дахь ноцтой заалт бол хэрэв хүчингүй болгоно гэвэл төлөвлөгөөг хийсэн хүмүүс бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ санал нэгдэж байж хүчингүй болгоно гэсэн заалт. Энэ хоёр заалт бол хамгийн ноцтой заалтууд. Гэрээг ингэж хийдэг практик байдгийг мэдэхгүй юм. Шүүхийн шийдвэртэй холбогдуулан талууд давж заалдах асуудал гарч ирнэ. Мэдээж “Оюутолгой” ХХК бол давж заалдах нь ойлгомжтой.

-Тэгэхээр Ч.Сайханбилэг тэргүүтэй хүмүүс өөрсдөө энэ гэрээг хүчингүй болгох эрхтэй гэсэн үг үү?

-Энэ төлөвлөгөөг хийсэн хүмүүс бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ цуглаад, санал нэгдэж байж энэ гэрээг цуцална гэсэн заалт бий. Миний бодлоор Ч.Сайханбилэг гарын үсэг зураагүй байх. “Оюу Толгой” ХХК-ийн ТУЗ-ийн гишүүн Д.Ганболд, “Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийн захирал Б.Бямбасайхан нар л нөгөө талтай санал нэгдэж байж хүчингүй болгох байх.

Цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх, нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах төслийг баталлаа 2020.12.31

УИХ-ын дарга Г.Занданшатарт хуулийн төслийг өргөн барилаа 2020.12.30

Байнгын хороо хуулийн хэрэгжих хугацааг сунгах, нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг дэмжлээ 2020.12.30

"Дарханы Төмөрлөгийн Үйлдвэр"-ийн концессын гэрээний хэрэгжилтийг шалгана 2020.12.28

“Ардын нам – Ард түмэнтэйгээ” аяны хүрээнд 700 өрхөд хүнс, нүүрсний тусламжийг хүргэж байна 2020.12.25

Коронавируст халдвар /КОВИД-19/-ын цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх, нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ 2020.12.25

Цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх тухай хуулийн үйлчлэх хугацааг сунгахыг дэмжлээ 2020.12.23

66 тонн нүүрс, 10 тонн гурил хандивлалаа 2020.12.22

Б.Баттөмөр: Дундын зуучлагчгүйгээр виз олголт хийх талаар ямар ажил хийгдэх вэ? 2020.12.18

Б.Баттөмөр: Багц хуулиудад шингээж оруулсан нь зүйтэй 2020.12.18

Санхүү, эдийн засгаа сэргээн, дэмжих эрх зүйн боломжийг судлан, боловсруулах ажлын хэсэг хуралдлаа 2020.12.16

АБГББХ: Зэвсэгт хүчин, Тагнуулын байгууллагын тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлтүүдийг хаалттайгаар хэлэлцлээ 2020.12.15

ОУЭШ Нэгдсэн Үндэсний байгууллагаас тавьж буй зөвлөмжийг хэрэгжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой 2020.12.15

АБГББХ: Монгол Улсын далбаатай хөлөг онгоцууд Ази, Номхон далайн бүсийн орнуудад аялдаг 2020.12.15

АБГББХ: Вьетнам улстай Батлан хамгаалах салбарт хамтран ажиллана 2020.12.15

Б.Баттөмөр:Хөрөнгийн үнэлгээ хийдэг хүмүүст шалгуур хэрэгтэй 2020.12.15

УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр 71 сая төгрөгийн өртөг бүхий бараа материал хандивлалаа 2020.12.15

Б.Баттөмөр: Хуулийн шинэчлэлд суурь бүтэц эзэмшигчийг хэрхэн зохицуулахаар тусгасан вэ? 2020.12.11

Төмөр замын тээврийн сүлжээг өргөжүүлнэ 2020.12.11

Б.Баттөмөр: 2020 он хүртэлх хууль тогтоомжуудын хэрэгжилт 50 хувь байгааг хэрхэн дүгнэсэн вэ? 2020.12.11

Loading Time: Base Classes	0.0080
Controller Execution Time ( User Module / Page )	0.3378
Total Execution Time	0.3459

$_GET['id']	10572
$_GET['year']	2020

0.0005	SELECT * FROM (`vip_users` AS user) LEFT JOIN `vip_user_advanced` AS adv ON `adv`.`user_id` = `user`.`id` WHERE `user`.`id` = '10572'
0.0002	SELECT * FROM (`vip_users` AS user) LEFT JOIN `vip_user_advanced` AS adv ON `adv`.`user_id` = `user`.`id` WHERE `user`.`id` = '10572'
0.0003	SELECT GROUP_CONCAT(DISTINCT content_group.name) AS group_name FROM (`vip_users` AS user) LEFT JOIN `vip_user_group` AS user_group ON `user_group`.`user_id` = `user`.`id` INNER JOIN `vip_content_group` AS content_group ON `user_group`.`group_id` = `content_group`.`id` WHERE `user`.`id` = 10572
0.0003	SELECT `start` FROM (`vip_users_menu`) WHERE `user_id` = '10572' ORDER BY `sort` asc
0.0001	SELECT `user_page_banner`.* FROM (`vip_user_page_banner` AS user_page_banner) WHERE `user_id` = '10572'
0.0006	SELECT * FROM (SELECT `users_menu`.* FROM (`vip_users_menu` AS users_menu) INNER JOIN `vip_users` AS user ON `user`.`id` = `users_menu`.`user_id` WHERE instr(years, 2020) AND `user_id` = 10572 union SELECT `users_menu`.* FROM (`vip_users_menu` AS users_menu) INNER JOIN `vip_users` AS user ON `user`.`id` = `users_menu`.`user_id` WHERE 2020 between start and end AND `user_id` = 10572 ) AS tmp order by sort ASC
0.0001	SELECT * FROM (`vip_user_advanced`) WHERE `user_id` = '10572'
0.0002	SELECT * FROM (`vip_content`) WHERE `id` = '64482'
0.3164	SELECT `content`.* FROM (`vip_content` AS content) LEFT JOIN `vip_content_mapping` AS map ON `map`.`content_id` = `content`.`id` LEFT JOIN `vip_users` AS user ON `user`.`id` = `map`.`user_id` WHERE ( content.`created_user` = 10572 OR `map`.`user_id` = 10572) AND YEAR(publishdate) <= 2020 AND `content`.`is_agreed` = 1 AND `content`.`is_unpublish` = '0' AND `content`.`is_nagative` = '0' GROUP BY `content`.`id` ORDER BY `publishdate` DESC LIMIT 20

HTTP_ACCEPT	/
HTTP_USER_AGENT	Mozilla/5.0 AppleWebKit/537.36 (KHTML, like Gecko; compatible; ClaudeBot/1.0; +claudebot@anthropic.com)
HTTP_CONNECTION
SERVER_PORT	80
SERVER_NAME	uchral.mn
REMOTE_ADDR	18.118.166.80
SERVER_SOFTWARE	Apache/2.4.57 (Ubuntu)
HTTP_ACCEPT_LANGUAGE
SCRIPT_NAME	/index.php
REQUEST_METHOD	GET
HTTP_HOST
REMOTE_HOST
CONTENT_TYPE
SERVER_PROTOCOL	HTTP/1.1
QUERY_STRING	id=10572&year=2020
HTTP_ACCEPT_ENCODING	gzip, br, zstd, deflate
HTTP_X_FORWARDED_FOR

base_url	http://uchral.mn/
index_page
uri_protocol	AUTO
url_suffix
language	english
charset	UTF-8
enable_hooks	1
subclass_prefix	MY_
permitted_uri_chars	a-z 0-9~%.:_\-
allow_get_array	1
enable_query_strings
controller_trigger	c
function_trigger	m
directory_trigger	d
log_threshold	4
log_path
log_date_format	Y-m-d H:i:s
cache_path
encryption_key	ViP76.MN
sess_cookie_name	sessions
sess_expiration	14400
sess_expire_on_close
sess_encrypt_cookie	1
sess_use_database	1
sess_table_name	vip_sessions
sess_match_ip
sess_match_useragent	1
sess_time_to_update	30
cookie_prefix	vip
cookie_domain
cookie_path	/
cookie_secure
global_xss_filtering
csrf_protection
csrf_token_name	csrf_vip_token
csrf_cookie_name	csrf_vip_cookie
csrf_expire	7200
compress_output	1
time_reference	local
rewrite_short_tags
proxy_ips
admin_theme	neat
client_thme	vip76
max_width	1000
max_height	800
per_page	100
maintenance_mode
avatar_width	44
avatar_height	61
news_per_page	15
tender_per_page	10
tender_result_per_page	30
tender_plan_per_page	30
admin_per_page	30
mess_own_num	156686
mess_user	1174245
mess_pass	jyshqqck
face_app_id	472332816790822
face_secret	926e31e1fc45023623c9c6bc4ff8c9e2
home_page	forum
dans_vipnews	Маш чухал мэдээ Голомт банк 1105042893
general	Array ( [1] => УИХ-ын гишүүн [4] => ТББ [6] => Төр [12] => Энгийн хэрэглэгч [13] => ИТХ [3] => Эксперт )
general1	Array ( [1] => Төр [2] => ТББ [4] => Олон улс [3] => Эксперт [12] => Энгийн хэрэглэгч )
generaltype1	Array ( [1] => УИХ-ын гишүүн [2] => Яам [6] => Агентлаг [3] => Хороо [4] => Нийслэл [5] => ИТХ )
generaltype2	Array ( [1] => Мэргэжлийн холбоо [2] => Иргэний нийгэм [3] => ТББ [4] => Улс төрийн нам )
generaltype3	Array ( [1] => ТББ [2] => Бизнес [3] => Эрдэмтэн [4] => Төр )
generaltype4	Array ( [1] => Элчин сайдын яам [2] => Консул төлөөлөгч [3] => Сан )
yam	Array ( [1] => Ерөнхий сайд [2] => Яамд [3] => Агентлаг [4] => Нийслэл [5] => Шадар сайд [6] => Засгийн газар )
expert_primary_type	Array ( [1] => Улс төрч [2] => Эксперт [3] => Энгийн хэрэглэгч )
expert_type	Array ( [0] => Байхгүй [1] => Төр [2] => ТББ [3] => Эрдэмтэн [4] => Бизнес )
user_request_state	Array ( [1] => Хүсэлт [2] => Цуцалсан )
general_view	Array ( [1] => Байр суурь [2] => Үйл явдал [3] => Онцлох 5 [4] => VIP зочин [5] => #76-аас Асууя [6] => #Шилэн хууль [7] => #Коммент [8] => #Томилолт [9] => #Маш чухал хүн [10] => Сурвалжлага )
title_position	Array ( [1] => Байрлал 1 [2] => Байрлал 2 [3] => Байрлал 3 [4] => Байрлал 4 )
days	Array ( [1] => Даваа [2] => Мягмар [3] => Лхагва [4] => Пүрэв [5] => Баасан [6] => Бямба [7] => Ням )
user_location	Array ( [1] => Улаанбаатар [2] => Архангай [3] => Баян-Өлгий [4] => Баянхонгор [5] => Булган [6] => Говь-Алтай [7] => Говьсүмбэр [8] => Дархан-Уул [9] => Дорноговь [10] => Дорнод [11] => Дундговь [12] => Завхан [13] => Орхон [14] => Өвөрхангай [15] => Өмнөговь [16] => Сүхбаатар [17] => Сэлэнгэ [18] => Төв [19] => Увс [20] => Ховд [21] => Хөвсгөл [22] => Хэнтий )
law_type	Array ( [1] => Хэлэлцэх явц [2] => Хэрэгжилт )
law_status	Array ( [1] => Хэлэлцэж эхлээгүй [3] => Хэлэлцэж байгаа [2] => Батлагдсан [4] => Буцаасан, хүчингүй болсон [5] => Нэгтгэсэн )
law_status_type	Array ( [1] => Нэмэлт өөрчлөлт [0] => Бие даасан хууль [2] => Шинэчилсэн найруулга [3] => Тогтоолын төсөл [4] => Асуулга [5] => Төсөл [6] => Ерөнхийлөгчийн хориг, зарлиг [7] => Үндсэн хуулийн цэцийн шийдвэр [8] => Олон Улсын гэрээ хэлэлцээр )
law_main_type	Array ( [1] => Монгол Улсын хууль [2] => Улсын Их Хурлын тогтоол [3] => Монгол Улсын олон улсын гэрээ [4] => Ерөнхийлөгчийн зарлиг [5] => Үндсэн хуулийн цэцийн шийдвэр [6] => Улсын дээд шүүхийн тогтоол [7] => Засгийн газрын тогтоол [8] => Сайдын тушаал [9] => Засгийн газрын агентлагийн даргын тушаал [10] => УИХ-аас томилогддог байгууллагын дарга, түүнтэй адилтгах албан тушаалтны шийдвэр [11] => Аймаг, нийслэлийн ИТХ-ын шийдвэр [12] => Аймаг, нийслэлийн Засаг даргын захирамж )
law_creator_type	Array ( [3] => Ерөнхийлөгч [2] => Засгийн газар [1] => УИХ-н гишүүд [5] => Байнгын хороо [4] => Бусад )
workgroup_member_type	Array ( [1] => УИХ-н гишүүд [2] => Засгийн газар [4] => Бусад )
law_action_type	Array ( [0] => Тодорхойгүй [1] => Байнгын хорооны анхны хэлэлцүүлэгт [2] => Байнгын хороогоор хэлэлцэх эсэх нь дэмжигдээгүй [3] => Байнгын хороогоор зарчмын зөрүүтэй санал хураалт хийгдсэн [4] => УИХ-ын нэгдсэн хуралдаанаар зарчмын зөрүүтэй санал хураалт хийгдсэн [5] => Байнгын хороогоор эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн [6] => УИХ-ын нэгдсэн хуралдаанаар эцсийн хэлэлцүүлэгт орсон )
law_action_precent	Array ( [0] => 0 [1] => 20 [2] => 20 [3] => 40 [4] => 60 [5] => 80 [6] => 100 )
law_content_type	Array ( [0] => [1] => УИХ-ын нэгдсэн хуралдаан [2] => АБГББХ-ны хуралдаан [3] => БОХХААБХ-ны хуралдаан [4] => ӨБХ-ны хуралдаан [5] => ХЗБХ-ны хуралдаан [6] => ТББХ-ны хуралдаан [7] => ТБХ-ны хуралдаан [8] => ЭЗБХ-ны хуралдаан [9] => НББСШУБХ-ны хуралдаан [10] => МАН-ын бүлгийн хуралдаан [11] => АН-ын бүлгийн хуралдаан [12] => Экспертийн байр суурь [13] => ЁЗСХБХ-ны хуралдаан [14] => ИЦББХ-ны хуралдаан [15] => ҮББХ-ны хуралдаан [16] => БСШУСБХ-ны хуралдаан [17] => Хуулийн мэдээ )
nam	Array ( [2] => Монгол ардын нам [1] => Ардчилсан нам [9] => Тусгаар тогтнол эв нэгдэл эвсэл [4] => Иргэний зориг ногоон нам [13] => Монголын уламжлалын нэгдсэн нам [18] => Хаан сонголт эвсэл [10] => Бүгд найрамдах нам [17] => Монголын социал-демократ нам [15] => Эрх чөлөөг хэрэгжүүлэгч нам [11] => Иргэний хөдөлгөөний нам [19] => Монголын ардчилсан хөдөлгөөний нам [3] => Монгол ардын хувьсгалт нам [8] => Хөдөлмөрийн Үндэсний Нам [12] => Эх орончдын нэгдсэн эвсэл [7] => Монголын Консерватив Нам [16] => Ард түмэнээ хайрлая нам [6] => Бие даагч [5] => Монголын үндэсний ардчилсан нам [14] => Хөгжлийн Хөтөлбөр нам [0] => Нам бус )
morder_type	Array ( [1] => Бэлэн [2] => Данс )
morder_status	Array ( [0] => Шинэ [1] => Хүлээгдэж байгаа [2] => Хүргэлт авсан [3] => Хуурамч [4] => Цуцалсан )
org_type	Array ( [1] => Улсын их хурал [2] => Засгийн газар [3] => Ерөнхийлөгч [4] => Орон нутаг [5] => Төрийн бус [99] => Бусад )
org_sub	Array ( [1] => Array ( [1] => Улсын Их Хурал [2] => УИХ дахь намын бүлэг [3] => Байнгын хороод [4] => Дэд хороод [5] => УИХ-д ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг байгууллагууд ) [2] => Array ( [1] => Сайд [3] => Яамд [4] => Агентлаг, газрууд [6] => Төрийн өмчийн үйлдвэрийн газар ) [4] => Array ( [1] => Улаанбаатар хот [4] => Дүүрэг [5] => Аймаг ) [5] => Array ( [2] => Гишүүддээ үйлчилдэг ТББ [4] => Нийгэмд үйлчилдэг ТББ [5] => Улстөрийн нам ) )
uih_content_type	Array ( [1] => Хэвлэлийн хуудаснаа [2] => УИХ-ын чуулган [3] => Байнгын хороо [4] => Сонгуульт ажлууд [5] => Тойрогтоо хийсэн ажлууд )
toirog	Array ( [1] => Архангай аймаг [2] => Баян-Өлгий аймаг [3] => Баянхонгор аймаг [4] => Булган аймаг [5] => Говь-Алтай аймаг [6] => Дорноговь, Говьсүмбэр аймаг [7] => Дорнод аймаг [8] => Дундговь аймаг [9] => Завхан аймаг [10] => Өвөрхангай аймаг [11] => Өмнөговь аймаг [12] => Сүхбаатар аймаг [13] => Сэлэнгэ аймаг [14] => Төв аймаг [15] => Увс аймаг [16] => Ховд аймаг [17] => Хөвсгөл аймаг [18] => Хэнтий аймаг [19] => Дархан-Уул аймаг [20] => Орхон аймаг [21] => Хан-Уул, Багахангай, Багануур дүүрэг [22] => Баянзүрх, Налайх дүүрэг [23] => Сүхбаатар дүүрэг [24] => Чингэлтэй дүүрэг [25] => Баянгол дүүрэг [26] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг )
toirog_2016	Array ( [1] => Архангай аймаг [2] => Архангай аймаг [3] => Архангай аймаг [4] => Баян-Өлгий аймаг [5] => Баян-Өлгий аймаг [6] => Баян-Өлгий аймаг [7] => Баянхонгор аймаг [8] => Баянхонгор аймаг [9] => Баянхонгор аймаг [10] => Булган аймаг [11] => Говь-Алтай аймаг [12] => Дорноговь, Говьсүмбэр аймаг [13] => Дорноговь [14] => Дорнод аймаг [15] => Дорнод аймаг [16] => Дундговь аймаг [17] => Завхан аймаг [18] => Завхан аймаг [19] => Өвөрхангай аймаг [20] => Өвөрхангай аймаг [21] => Өвөрхангай аймаг [22] => Өмнөговь аймаг [23] => Өмнөговь аймаг [24] => Сүхбаатар аймаг [25] => Сэлэнгэ аймаг [26] => Сэлэнгэ аймаг [27] => Сэлэнгэ аймаг [28] => Төв аймаг [29] => Төв аймаг [30] => Төв аймаг [31] => Увс аймаг [32] => Увс аймаг [33] => Увс аймаг [34] => Ховд аймаг [35] => Ховд аймаг [36] => Ховд аймаг [37] => Хөвсгөл аймаг [38] => Хөвсгөл аймаг [39] => Хөвсгөл аймаг [40] => Хэнтий аймаг [41] => Хэнтий аймаг [42] => Хэнтий аймаг [43] => Дархан-Уул аймаг [44] => Дархан-Уул аймаг [45] => Дархан-Уул аймаг [46] => Орхон аймаг [47] => Орхон аймаг [48] => Орхон аймаг [49] => Баянзүрх дүүрэг [50] => Баянзүрх дүүрэг [51] => Баянзүрх дүүрэг [52] => Баянзүрх дүүрэг [53] => Баянзүрх дүүрэг [54] => Баянзүрх дүүрэг [55] => Хан-Уул дүүрэг [56] => Хан-Уул дүүрэг [57] => Хан-Уул дүүрэг [58] => Хан-Уул дүүрэг [59] => Сүхбаатар дүүрэг [60] => Сүхбаатар дүүрэг [61] => Сүхбаатар дүүрэг [62] => Сүхбаатар дүүрэг [63] => Чингэлтэй дүүрэг [64] => Чингэлтэй дүүрэг [65] => Чингэлтэй дүүрэг [66] => Чингэлтэй дүүрэг [67] => Баянгол дүүрэг [68] => Баянгол дүүрэг [69] => Баянгол дүүрэг [70] => Баянгол дүүрэг [71] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [72] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [73] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [74] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [75] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [76] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг )
ntoirog_2016	Array ( [1] => Баянгол дүүрэг [2] => Баянгол дүүрэг [3] => Баянгол дүүрэг [4] => Баянгол дүүрэг [5] => Баянгол дүүрэг [6] => Баянгол дүүрэг [7] => Баянзүрх дүүрэг [8] => Баянзүрх дүүрэг [9] => Баянзүрх дүүрэг [10] => Баянзүрх дүүрэг [11] => Баянзүрх дүүрэг [12] => Баянзүрх дүүрэг [13] => Баянзүрх дүүрэг [14] => Баянзүрх дүүрэг [15] => Баянзүрх дүүрэг [16] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [17] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [18] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [19] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [20] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [21] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [22] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [23] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [24] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [25] => Сүхбаатар дүүрэг [26] => Сүхбаатар дүүрэг [27] => Сүхбаатар дүүрэг [28] => Сүхбаатар дүүрэг [29] => Сүхбаатар дүүрэг [30] => Сүхбаатар дүүрэг [31] => Хан-Уул дүүрэг [32] => Хан-Уул дүүрэг [33] => Хан-Уул дүүрэг [34] => Хан-Уул дүүрэг [35] => Хан-Уул дүүрэг [36] => Хан-Уул дүүрэг [37] => Чингэлтэй дүүрэг [38] => Чингэлтэй дүүрэг [39] => Чингэлтэй дүүрэг [40] => Чингэлтэй дүүрэг [41] => Чингэлтэй дүүрэг [42] => Чингэлтэй дүүрэг [43] => Багануур дүүрэг [44] => Багахангай дүүрэг [45] => Налайх дүүрэг )
toirog_2020	Array ( [1] => Архангай аймаг [2] => Баян-Өлгий аймаг [3] => Баянхонгор аймаг [4] => Булган аймаг [5] => Говь-Алтай аймаг [6] => Говьсүмбэр, Дундговь аймаг [7] => Дорнод аймаг [8] => Дорноговь аймаг [9] => Завхан аймаг [10] => Өвөрхангай аймаг [11] => Өмнөговь аймаг [12] => Сүхбаатар аймаг [13] => Сэлэнгэ аймаг [14] => Төв аймаг [15] => Увс аймаг [16] => Ховд аймаг [17] => Хөвсгөл аймаг [18] => Хэнтий аймаг [19] => Дархан-Уул аймаг [20] => Орхон аймаг [21] => Багануур, Багахангай, Налайх [22] => Баянзүрх дүүрэг [24] => Сүхбаатар дүүрэг [25] => Чингэлтэй дүүрэг [26] => Баянгол дүүрэг [27] => Сонгино-Хайрхан дүүрэг [29] => Хан-Уул дүүрэг )
candidate_type	Array ( [1] => УИХ [2] => НИТХ )
aimags	Array ( [1] => Архангай аймаг [2] => Баян-Өлгий аймаг [3] => Баянхонгор аймаг [4] => Булган аймаг [5] => Говь-Алтай аймаг [6] => Дорноговь аймаг [7] => Говьсүмбэр аймаг [8] => Дорнод аймаг [9] => Дундговь аймаг [10] => Завхан аймаг [11] => Өвөрхангай аймаг [12] => Өмнөговь аймаг [13] => Сүхбаатар аймаг [14] => Сэлэнгэ аймаг [15] => Төв аймаг [16] => Увс аймаг [17] => Ховд аймаг [18] => Хөвсгөл аймаг [19] => Хэнтий аймаг [20] => Дархан-Уул аймаг [21] => Орхон аймаг [22] => Баянзүрх дүүрэг [23] => Хан-Уул дүүрэг [24] => Сүхбаатар дүүрэг [25] => Чингэлтэй дүүрэг [26] => Баянгол дүүрэг [27] => Сонгинохайрхан дүүрэг [28] => Багахангай дүүрэг [29] => Налайх дүүрэг [30] => Багануур дүүрэг )
sex	Array ( [1] => Эрэгтэй [2] => Эмэгтэй )
age_range	Array ( [1] => 18 - 29 [2] => 30 - 44 [3] => 45 - дээш )
aimag_by_toirog	Array ( [1] => 1,2,3 [2] => 4,5,6 [3] => 7,8,9 [4] => 10 [5] => 11 [6] => 12,13 [7] => 12 [8] => 14,15 [9] => 16 [10] => 17,18 [11] => 19,20,21 [12] => 22,23 [13] => 24 [14] => 25,26,27 [15] => 28,29,30 [16] => 31,32,33 [17] => 34,35,36 [18] => 37,38,39 [19] => 40,41,42 [20] => 43,44,45 [21] => 46,47,48 [22] => 49,50,51,52,53,54 [23] => 55,56,57,58 [24] => 59,60,61,62 [25] => 63,64,65,66 [26] => 67,68,69,70 [27] => 71,72,73,74,75,76 [28] => 56 [29] => 63 [30] => 59,60,61,62 )
mncharacter	Array ( [0] => А [1] => Б [2] => В [3] => Г [4] => Д [5] => Ж [6] => З [7] => И [8] => К [9] => М [10] => Н [11] => О [12] => Ө [13] => П [14] => Р [15] => С [16] => Т [17] => У [18] => Ү [19] => Х [20] => Ц [21] => Ч [22] => Ш [23] => Э )
hottag_type	Array ( [1] => Халуун сэдэв [2] => Хэрэглэгчийн timeline )
hottag_pos	Array ( [1] => 1-р багана [2] => 2-р багана [3] => Үе )
hottag_main_desc	Улс орны хувь заяаг шийдвэрлэсэн томоохон асуудал дээр хэн ямар байр суурьтай байсныг 276 тэмдэгтэнд багтаан тоймлов.
source_type	Array ( [1] => Телевиз [2] => Сонин [3] => Сайт [4] => Сошиал [5] => Сэтгүүл [0] => Бусад )
parlaments	Array ( [1996] => Array ( [0] => 1995 [1] => 1994 [2] => 1993 [3] => 1992 ) [2000] => Array ( [0] => 1999 [1] => 1998 [2] => 1997 [3] => 1996 ) [2004] => Array ( [0] => 2003 [1] => 2002 [2] => 2001 [3] => 2000 ) [2008] => Array ( [0] => 2007 [1] => 2006 [2] => 2005 [3] => 2004 ) [2012] => Array ( [0] => 2011 [1] => 2010 [2] => 2009 [3] => 2008 ) [2016] => Array ( [0] => 2015 [1] => 2014 [2] => 2013 [3] => 2012 ) [2020] => Array ( [0] => 2019 [1] => 2018 [2] => 2017 [3] => 2016 ) [2024] => Array ( [0] => 2023 [1] => 2022 [2] => 2021 [3] => 2020 ) [2028] => Array ( [0] => 2027 [1] => 2026 [2] => 2025 [3] => 2024 ) [2032] => Array ( [0] => 2031 [1] => 2030 [2] => 2029 [3] => 2028 ) )

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ГИШҮҮН

2025

2024

2023

2022

2021

2020

2019

2018

2017